چالش های بهداشتی در واردات حبوبات خشک: استانداردهای لازم کدام اند؟

در دنیای امروز که امنیت غذایی و سلامت عمومی به یکی از اولویت‌های اصلی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی تبدیل شده، واردات مواد غذایی، به‌ویژه حبوبات خشک، با چالش‌های متعدد بهداشتی روبه‌رو است. حبوبات خشک مانند نخود، عدس، لوبیا و ماش از جمله محصولات پرمصرف در بسیاری از کشورها هستند که نقش مهمی در تأمین پروتئین گیاهی، فیبر، و مواد مغذی ایفا می‌کنند. با این حال، در مسیر واردات این محصولات، رعایت استانداردهای بهداشتی بین‌المللی و ملی امری ضروری است تا سلامت مصرف‌کنندگان تضمین شود.

اهمیت استانداردهای بهداشتی در واردات مواد غذایی

واردات حبوبات خشک با چالش‌های بهداشتی متعددی روبه‌روست که رعایت استانداردهای لازم را به امری ضروری تبدیل می‌کند. این محصولات در معرض آلودگی‌های میکروبی (مانند باکتری‌ها و کپک‌ها)، باقیمانده سموم کشاورزی، فلزات سنگین و حتی آفات انباری قرار دارند که می‌توانند سلامت مصرف‌کنندگان را به خطر بیندازند.

استانداردهای بین‌المللی مانند کدکس آلیمنتاریوس و مقررات سازمان‌های ملی نظیر FDA یا استاندارد ملی ایران، حد مجاز این آلاینده‌ها و شرایط بسته‌بندی، حمل و نگهداری را تعیین می‌کنند. رعایت این استانداردها نه‌تنها از بروز بیماری‌های ناشی از مصرف مواد غذایی جلوگیری می‌کند، بلکه به اعتبار تجاری کشور واردکننده و اطمینان بازار مصرف نیز کمک می‌نماید. بنابراین، نظارت دقیق بر اجرای پروتکل‌های بهداشتی در تمام مراحل واردات، از مزرعه تا سفره، حیاتی است.

علاوه بر این، کنترل کیفیت حبوبات خشک وارداتی مستلزم انجام آزمایش‌های دقیق در آزمایشگاه‌های معتبر برای سنجش پارامترهای مختلفی مانند (میزان رطوبت) که بر رشد کپک‌ها تأثیر می‌گذارد، آلودگی به آفات (مانند شپشک و شته) و وجود مواد خارجی (شن، سنگریزه یا بقایای حشرات) است.

استانداردها همچنین الزاماتی برای بسته‌بندی مقاوم به رطوبت و نفوذ حشرات تعیین می‌کنند تا محصول در طول حمل‌ونقل و انبارداری کیفیت خود را حفظ نماید. برخی کشورها مانند اعضای اتحادیه اروپا مقررات سخت‌گیرانه‌ای درباره ردیابی‌پذیری (Traceability) دارند که مستلزم ثبت دقیق اطلاعات مبدأ، مراحل تولید و مسیر حمل‌ونقل است.

عدم رعایت این استانداردها نه‌تنها منجر به ضبط محموله در گمرک می‌شود، بلکه می‌تواند خسارت‌های اقتصادی و اعتباری برای واردکننده به همراه داشته باشد. بنابراین، همکاری با تأمین‌کنندگان معتبر و نظارت مستمر بر فرآیند واردات، کلید تضمین ایمنی و کیفیت این محصولات است.

مهمترین چالش های بهداشتی در واردات حبوبات خشک

• الف. آلودگی های میکروبی: یکی از خطرات اصلی، آلودگی به میکروارگانیسم‌هایی مانند سالمونلا، ایکولای و کپک‌های بیماری‌زا است که در شرایط نامناسب ذخیره‌سازی یا حمل‌ونقل رشد می‌کنند.
• ب. سموم قارچی (مایکوتوکسین‌ها): این سموم به‌ویژه آفلاتوکسین‌ها، در اثر رشد قارچ‌های خاص بر روی حبوبات در شرایط گرم و مرطوب تولید می‌شوند و می‌توانند اثرات سرطان‌زا داشته باشند.
• ج. باقیمانده آفت‌کش‌ها و کودها: استفاده بی‌رویه از مواد شیمیایی در فرآیند تولید حبوبات ممکن است باعث باقی ماندن آثار این مواد در محصول نهایی شود که می‌تواند خطرات جدی برای سلامت انسان به دنبال داشته باشد.
• د. فلزات سنگین: آلودگی حبوبات به فلزات سنگین مانند سرب، کادمیم و جیوه معمولاً ناشی از شرایط خاک، آب یا بسته‌بندی ناسالم است.
• هـ. بسته‌بندی غیر بهداشتی: در برخی موارد، استفاده از مواد بسته‌بندی ناسازگار با مواد غذایی می‌تواند باعث انتقال ترکیبات شیمیایی مضر به حبوبات شود.

استانداردهای بهداشتی مهم

1. استانداردهای کدکس آلیمنتاریوس (Codex Alimentarius): تدوین‌شده توسط FAO و WHO، حد مجاز آلاینده‌ها مانند سموم آفت‌کش، فلزات سنگین، مایکوتوکسین‌ها و معیارهای میکروبی را تعیین می‌کند.
2. مقررات اتحادیه اروپا (EU Regulations): شامل قانون EC No 1881/2006 و دستورالعمل 2000/29/EC برای قرنطینه گیاهی و سیستم Traceability طبق EC No 178/2002 است.
3. استانداردهای FDA: شامل قوانین 21 CFR و FSMA برای کنترل خطر، جلوگیری از آلودگی و ثبت اطلاعات تأمین‌کنندگان است.
4. استاندارد ISO 22000: تعریف الزامات سیستم HACCP برای مدیریت ایمنی زنجیره تأمین مواد غذایی.
5. استانداردهای ملی کشورها: مانند ISIRI ایران که حد مجاز آفات زنده، خاکستر و مواد خارجی را مشخص می‌کند.
6. استانداردهای بهداشت گیاهی (IPPC و ISPMs): الزامی برای بسته‌بندی چوبی و جلوگیری از انتقال آفات بین‌المللی.

خلاصه موارد

ایمنی غذایی در واردات حبوبات خشک تنها یک الزام قانونی نیست، بلکه ضرورتی انسانی برای حفظ سلامت عمومی است. رعایت استانداردهای بهداشتی، از تولید تا مصرف، باید در رأس سیاست‌های تجاری، صنعتی و نظارتی قرار گیرد. کشورهای صادرکننده و واردکننده با همکاری، به‌کارگیری فناوری، و آموزش مداوم می‌توانند زنجیره‌ای ایمن، شفاف و پایدار در تجارت جهانی حبوبات برقرار سازند.