توصیه‌هایی برای اجرای اقدامات کشاورزی برای مراقبت از حبوبات در شرایط آب و هوایی بارانی و کشت پاییزی

کشت پاییزه حبوبات در ایران، به ویژه برای انواع مقاوم مانند نخود، یک استراتژی هوشمندانه برای استفاده از بارش‌های زمستانه و رسیدن به برداشت زودتر است. با این حال، وقوع بارندگی‌های بیش از حد یا طولانی‌مدت می‌تواند چالش‌های جدی برای مزرعه ایجاد کند. مراقبت صحیح در این شرایط، کلید موفقیت و دستیابی به عملکرد مطلوب است.

۱. مدیریت زهکشی؛ اولین و مهمترین قدم

هدف: جلوگیری از ماندابی شدن خاک و خفگی ریشه گیاه.

• قبل از کشت: مزرعه‌ای را انتخاب کنید که دارای شیب ملایم و زهکشی طبیعی باشد. در زمین‌های مسطح، احداث نهرهای زهکشی در اطراف کرت‌ها و بین آن‌ها ضروری است. این نهرها باید به گونه‌ای طراحی شوند که آب اضافی را به سرعت از مزرعه خارج کنند.
• در طول فصل بارانی: به طور مرتب نهرهای زهکشی را از علف‌های هرز و گل و لای پاکسازی کنید تا از مسدود شدن آن‌ها اطمینان حاصل نمایید.

۲. انتخاب ارقام مقاوم

هدف: استفاده از ژنتیک گیاه برای مقابله با شرایط سخت.

• حتماً از ارقامی استفاده کنید که به بیماری‌های قارچی (مانند سفیدک پودری و پژمردگی فوزاریومی) مقاومت بیشتری دارند. رطوبت بالا محیط ایده‌آلی برای رشد این قارچ‌ها است.
• ارقامی که دارای ساقه‌های قوی‌تری هستند، کمتر در برابر ورس (خوابیدن) ناشی از باران و باد آسیب‌پذیرند.

۳. کنترل پیشگیرانه بیماری‌های قارچی

هدف: جلوگیری از شیوع بیماری قبل از وقوع.

• تناوب زراعی: حبوبات را در زمینی که در سال‌های گذشته محصول حساس به بیماری‌های قارچی (مانند گوجه فرنگی یا سیب زمینی) کشت شده بود، نکارید.
• سمپاشی پیشگیرانه: در صورت پیش‌بینی باران‌های مداوم، می‌توان از قارچ‌کش‌های مسی یا قارچ‌کش‌های زیستی مجاز، قبل از شیوع بیماری استفاده کرد. این کار باید با مشورت کارشناسان حفظ نباتات انجام شود.
• تراکم کشت مناسب: از کشت با تراکم بسیار بالا خودداری کنید. تراکم مناسب باعث می‌شود جریان هوا در داخل سایه‌بان گیاه بهتر شود و رطوبت برگ‌ها سریع‌تر خشک گردد، که این امر خطر بیماری را کاهش می‌دهد.

۴. تقویت خاک و مدیریت تغذیه

هدف: افزایش توان گیاه برای مقابله با استرس.

• افزودن مواد آلی (کود دامی پوسیده یا کمپوست): این کار به بهبود ساختار خاک، تخلخل و نفوذپذیری آن کمک می‌کند و در نتیجه از ماندابی شدن جلوگیری می‌نماید.
• پایش سطح نیتروژن: در شرایط بارانی، نیتروژن خاک به راحتی شسته می‌شود. از طرفی، مصرف بیش از حد نیتروژن باعث رشد علفی زیاد و حساسیت بیشتر گیاه به بیماری‌ها و ورس می‌شود. بنابراین، از مصرف کودهای نیتروژنه به مقدار زیاد در کشت پاییزه خودداری کنید.

۵. مدیریت علف‌های هرز

• رطوبت بالا باعث رشد سریع علف‌های هرز که با گیاه اصلی برای نور، آب و مواد غذایی رقابت می‌کنند.
• وجین به موقع در اوایل رشد گیاه بسیار حیاتی است. در شرایط بارانی، انجام عملیات مکانیکی وجین ممکن است سخت باشد، بنابراین برنامه‌ریزی برای وجین در پنجره‌های زمانی آفتابی ضروری است.

۶. زمان‌بندی دقیق برداشت

• بارندگی‌های نزدیک به زمان برداشت می‌تواند باعث تاخیر در برداشت، رویش دوباره دانه‌ها در غلاف و افزایش خطر بیماری شود.
• محصول را در اولین فرصت ممکن پس از رسیدن و در یک روز خشک برداشت کنید.
• اگر محصول برداشت شده هنوز رطوبت دارد، حتماً آن را در محیطی خشک و دارای تهویه مناسب پهن کنید تا از کپک زدن آن جلوگیری شود.

جمع‌بندی نهایی

مراقبت از حبوبات در کشت پاییزی و شرایط بارانی، نیازمند مدیریت فعال و پیشگیرانه است. موفقیت در این شرایط در گرو:

• زهکشی عالی
• انتخاب رقم مقاوم
• کنترل بیماری‌ها قبل از وقوع
• تقویت سلامت کلی خاک و گیاه

با رعایت این توصیه‌ها، می‌توانید خطرات ناشی از بارندگی‌های پاییزی و زمستانی را به حداقل رسانده و از مزایای کشت پاییزه حبوبات، از جمله استفاده از رطوبت زمستانه و برداشت زودتر، بهره‌مند شوید.